Repertuarımız

Karadeniz bölgesinin kendine özgü duygusunu taşıyan bir sevda türküsüdür. Türkünün adı yöre ağzıyla söylenmiştir. Andır kelimesi anımsatmak anlamında değil; yanar, acıtır, kavurur anlamında kullanılmıştır. Sevdaluk ise; sevda, aşk demektir. Hem yöre ağzıyla söylenen sözleriyle hem melodisiyle dinleyeni içine çeker Andır Sevdaluk. Tıpkı Karadeniz’in hırçın dalgaları gibi çoşkulu ve içli bir aşkı tarif eder.

Aşık Veysel Anadolu toprağını, insanını; bir halk ozanı ve hikaye anlatıcısı olarak bağlamasının tellerinde dile getirir. ‘Çiğdem Der Ki’de ozan: Çiçeğin narinliği ve kırılganlığını kendi ağzından anlatarak benzetme öğesi olarak kişileştirmiş; özlemler, ayrılıklarla hüzünlü ve içli bir iç döküşe dönüştürmüştür.

“Yorgunum Kaptan” şiiri, ülkesini terk etmek zorunda bırakılan Nâzım Hikmet’in memleketinden ayrılışının ve bir daha dönemeyişinin hüzünlü hikâyesidir. 1951 yılında bir haziran sabahı Tarabya’dan Plehanov adlı şilebe binen Nazım, Köstence’ye doğru yola çıkar. Şilebin kaptanı seyir defterine Nazım’ın adını yazmıştır. Bir gün memlekete geri döneceğini hâyâl eden Nazım Hikmet, dönüşte seyir defterine adını kendisinin yazacağını düşünür ancak ne yazık ki bu umudu kalmayınca ‘Çok yorgunum beni bekleme kaptan, seyir defterine adımı başkası yazsın’ mısralarını kâleme alır. Cem Karaca, 12 Eylül darbesinin ardından Almanya’da memleket hasretiyle bu şiiri bestelemiştir. Sözleri öne çıkaran müzikal yapısı ile şarkı, yorumlayanın duygusal yoğunluğuna odaklanmaktadır.

Adını, yerel kültürün öğelerinden biri olan kadınların bellerine bağladıkları dolama adındaki şaldan alır. Kıvrak melodisi, geleneksel tema ve motifleriyle, özellikle yerel festivallerde ve düğünlerde sevilerek söylenen türkü, dünya müzikleri arasındaki yerini almıştır.

İzmir’in Kavakları” türküsü, İzmir’in tarihî mirasını ve Ege’nin kahramanlık kültürünü yansıtan en güçlü halk müziği eserlerinden biri olarak kabul edilir. Hem Osmanlı’nın son dönemlerinde hem de Kurtuluş Savaşı’nda halkın yanında yer alarak zorba ağalara ve baskıcı güçlere karşı mücadele eden, haksızlığa uğrayanların yardımına koşan, mazlumları koruyan ve adaleti sağlayan bir figür olarak tanınan Çakıcı Efe’nin mücadelesi ve efe kültürünün derin izleri bu türkü ile simgeleşmiştir. İzmir’in kavak ağaçları da yalnızca bir doğa unsuru değil, bu destansı hikâyenin sessiz tanıkları olarak türküde yer alırken; aynı zamanda İzmir ve çevresindeki halkın haksızlıklara karşı duruşunu ve direnişini de simgelemektedir. Dokuz sekizlik ritmiyle eser daha çok, Ege yöresine özgü zeybek havası formunda yorumlanır.

Sözleriyle kadın olmayı, kadının toplumdaki konumlanışıyla gözler önüne seren şarkı, kadına yönelik şiddete dikkat çekmeyi hedeflerken; müziğinin dramatik yapısıyla da bunu ören, toplumsal sorumluluk bilinci veren önemli bir eserdir.

Bir örnek olaydan yola çıkarak kadınların yaşadığı baskı ve şiddete karşı duruşun ve mücadelenin simgesi olarak doğan şarkı; kitlesel kadın eylemlerinde sıkça söylenmektedir. Şarkının sözleri, kadınların uzun süre sessiz kalmaya zorlandığı, ancak artık susmayacaklarını ve her yerde var olduklarını vurgularken; yalın ama güçlü melodisi de akılda kalıcı ve etkilidir.

Nazım Hikmet, ülkesinden ayrı geçirmek zorunda bırakıldığı yıllarda (1956) Peredelkino’da ‘Karlı Kayın Ormanında’ adlı şiirini yazmıştır. Şiir, yurt özlemi, ölüm düşüncesi ve yaşamın anlamı üzerine duygusal bir derinlik taşır. Livaneli’nin 1978 yılında bestelediği bu şiir, sözlerinin dramatik yapısına uygun yavaş tempolu ve hüzünlü ezgisiyle; tarihsel hafızamızı yenileyen, topluma mâl olmuş unutulmaz bir esere dönüşmüştür.

Kimi kaynaklara göre sarı gelin, Kıpçak Beyi'nin kızıdır ve aşkı için Erzurumlu bir delikanlı ile dağlara kaçar. Hikaye odur ki; Kıpçak Bey'i bu aşka razı olmaz ve genç delikanlı için dağlar, hayatının son bulduğu yer olur. Kimi kaynaklarda da; sarı gelinin hikayesinde, askerden dönmeyen aşığının ninesinin yaktığı ağıta yer verilmiştir. Hikaye ne olursa olsun: Kars, Ermenistan ve Azerbaycan yöresinde söylenen biçimlerinde farklılıklar bulunsa da Sarı Gelin; anlatıya dayalı türkü olarak, kültürler arasında yolculuk yapan, sevilen bir anonim geleneksel türkü mirası olarak kabul edilmiştir.

Yiğidim Aslanım, Bedri Rahmi Eyüpoğlu’nun arkadaşı Nazım Hikmet'e ithâfen, Bursa Cezaevi’ndeki koşullarına ve yapılan haksızlığa dikkat çeken bir sesleniş olarak yazdığı şiiridir. Bedri Rahmi, Nazım Hikmet'in cezaevindeki açlık grevine: “Ne haram yedin ne cana kıydın , on üç yıl hapiste derman kalır mı? Azrail aç susuz canın alır mı?” dizeleri ile gönderme yapar. Zülfü Livaneli, şarkıyı 1980 darbesi sonrası sürgünde yaşadığı İsveç'te bestelemiştir. Politik duruşu ile devrimci ve ilerici unsurların benimsediği bu yolda boyun eğmeyen kaybedilmiş canlara adanan sanatsal bir direniş şarkısına dönüşmüştür.